دیسک کمر یکی از بیماری‌های ستون فقرات است که بسیاری از افراد به آن مبتلا می‌شوند. فتق یا بیرون‌زدگی هرکدام از دیسک بین مهره‌ها ممکن است علائم خاصی داشته باشد. در این مطلب فتق دیسک بین مهره L4-L5 را به صورت کامل بررسی نموده و بهترین درمان دیسک کمر با روش غیرجراحی را معرفی می کنیم.
ساختار ستون فقرات
ستون فقرات از ۳۴-۳۵ مهره تشکیل شده است که شامل ۷ مهره گردنی، ۱۲ مهره پشتی، ۵ مهره کمری، ۵ مهره خاجی و ۳-۴ مهره دنبالچه است. بین هر دو مهره دیسک بین مهره وجود دارد که به‌عنوان ضربه‌گیر عمل می‌کند. ممکن است این دیسک‌ها به علل مختلف متورم شده و یا از جای خود بیرون بزنند که به این حالت در اصطلاح فقط دیسک بین مهره گفته می‌شود. علائم این عارضه به موقعیت دیسک آسیب‌دیده در ستون فقرات بستگی دارد.
فتق دیسک کمر بین مهره‌های L4-L5 که باعث فشار بر روی عصب L5 می‌شود، یکی از شایع‌ترین موقعیت‌هایی است که باعث کمردرد و مشکلات ناشی از آن برای بیماران می‌گردد.
ستون فقرات لومبار (پایین کمر) یک ساختار بسیار پیچیده است. برخی از علائم فتق دیسک کمر از جمله علائمی که در مورد دیسک کمر بین مهره L4-L5 دیده می‌شود، می‌تواند نشان‌دهنده فشردگی شدید و خطرناک یک عصب باشد. پس درصورتی‌که با هریک از علائمی که در ادامه به آن اشاره می‌کنیم مواجه شدید سریعاً به پزشک مراجعه نمایید چراکه عدم مراجعه و درمان به‌موقع آن عواقب جبران‌ناپذیری از جمله احتمال بروز فلج اندام تحتانی را به دنبال دارد.
فتق دیسک کمر چیست؟
برآمدگی یا بیرون‌زدگی هریک از دیسک‌های بین مهره که در اصطلاح پزشکی به آن فتق دیسک گفته می‌شود، زمانی پیش می‌آید که یکی از دیسک‌های بین مهره‌ای فرسوده شده و آسیب‌دیدگی آن به حدی می‌رسد که ساختار آن تخریب می‌شود.
زمانی که لایه خارجی دیسک ضعیف شود منافذی در آن ایجاد می‌گردد و بافت نرم و داخلی به بیرون نشت می‌کنند که این حالت را در اصطلاح بیرون‌زدگی یا فتق دیسک بین مهره می‌گوییم. به دنبال این اتفاق حجم دیسک کاهش می‌یابد و باعث فشار بر روی ریشه عصب نخاعی مجاور آن می‌گردد. علت اینکه رشته‌های عصب از ریشه اعصاب نخاعی منشعب شده و به پاها و اندام‌های تحتانی می‌روند، بیرون‌زدگی دیسک کمر کشیده شدن درد به باسن و ران شود. این مشکل را در اصطلاح سیاتیک یا رادیکولوپاتی می‌گوییم.
فتق دیسک کمر مهره L4-L5 چیست و چه مشکلاتی را ایجاد می‌کند؟
مهره‌های L4 و L5 که در پایین‌ترین نقطه ستون فقرات لومبار قرار دارند همراه با دیسک بین مهره، مفاصل، اعصاب و بافت‌های نرمی که به آنها متصل شده است، امکان برخی حرکات بدن مثل حرکت در جهت‌های مختلف را فراهم نموده و نیز حمایت از بالاتنه را بر عهده دارد.
این دو مهره و دیسک کمر بین آن به علت دامنه حرکتی زیاد و تحمل سنگینی و فشار همیشه در معرض آسیب‌دیدگی، تخریب و درد هستند. شایع‌ترین تغییرات تخریبی آنها عبارت‌اند از:
- لغزش به جلوی مهره L4 به روی L5 و گیرکردن عصب بین آنها. این اتفاق باعث کمردرد یا درد پا (سیاتیک) می‌گردد.
- دیسک کمری که بین مهره‌های L4 و L5 قرار گرفته است گاهی دچار بیرون‌زدگی یا تخریب می‌شود که به دنبال آن درد در قسمت پایین کمر و نیز درد سیاتیک ایجاد می‌گردد.
- مفاصل فاست در قسمت ستون فقرات کمک می‌کنند که کمر انعطاف‌پذیری بیشتری داشته باشد و فرد به‌راحتی بتواند خم شود و بچرخد. دو مفصل فاست که به مهره‌های L4 و L5 در پشت ستون فقرات متصل هستند، ممکن است دامنه حرکتی غیرطبیعی و محدودی پیدا کنند و یا دچار آرتروز شوند.
- بخشی از عصب سیاتیک پشت قطعه L4-L5 وجود دارد و از داخل کانال نخاعی به قسمت پشت دو پا کشیده شده است. به این عصب در اصطلاح ریشه عصبی L4 گفته می‌شود. اگر بخش‌های ملتهب شده دیسک کمر که از داخل آن بیرون‌زده است، در تماس با این عصب قرار بگیرد و یا این عصب به هر دلیل دیگری فشرده شود، درد ناشی از آن نیز در امتداد عصب به‌طرف باسن و پاها کشیده می‌شود که به آن سیاتیک می‌گویند.
علائم فتق دیسک کمر L4-L5 چیست؟
درد دیسک کمر
درد اولین نشانه فتق دیسک L4-L5 به شمار می رود. ممکن است درد را در قسمت پایینی کمرو نزدیک به بالای لگن احساس شود. این درد هنگامی که روی ماهیچه کنار ستون فقرات خود در نقطه‌ای که عصب فشرده شده است فشار وارد نمایید افزایش می یابد. همچنین احتمال افزایش درد دیسک کمر به دنبال عطسه و سرفه وجود دارد.
انجام کارهای روزانه و نشستن طولانی‌مدت و خم شدن زیاد درد دیسک کمر را افزایش می‌دهد. گاهی این درد به‌قدری زیاد است که مانع خواب راحت بیمار می‌شود.
درد از همان ناحیه‌ای که ریشه عصب آن تحت‌فشار قرار گرفته است، از کمر به‌طرف خارج کشاله ران یا قسمت جلوی ساق پا کشیده می‌شود. در واقع همه این نواحی توسط عصب L5 عصب‌دهی می‌شوند. اگر دیسک کمر L4-L5 از هر دو طرف بر روی اعصاب نخاعی فشار بیاورد، احتمال حس شدن درد آن در دو پا وجود دارد.
مور مور و بی‌حس شدن
فشرده شدن یک عصب به‌وسیله دیسک احتمال ایجاد اختلال در روند انتقال سیگنال‌های عصبی انتقالی به مغز را افزایش می‌دهد.
فتق دیسک بین مهره L4-L5 می‌تواند باعث مور مور شدن و یا حتی بی‌حس شدن پوست قسمت‌هایی از بدن شود که توسط عصب L5 عصب‌دهی می‌شوند. گز گز یا مور مور شدن معمولا در امتداد روی پا یا فضای بین انگشت شست و انگشت دوم پا احساس می شود. مور مور و بی‌حس شدن ممکن است بسته به وضعیت کمر شما به طور مداوم کاهش یا افزایش یابد یا به صورت پیوسته آن را حس کنید. با افزایش فشار ناشی از دیسک روی این عصب این علامت را بیشتر حس می کنید.
ضعف عضلانی به دنبال فتق دیسک کمر
یکی از نشانه‌های فشار بر عصب L5 ضعف است. چراکه مغز به کمک اعصاب به ماهیچه‌ها دستور انقباض می‌دهد و فشار بر روی این عصب باعث احساس ضعف عضلانی شود. در این زمان شما دچار افتادگی پا می‌شوید. افتادگی پا به معنی کاهش توانایی فرد در بلندکردن پا ازروی زمین می‌باشد. گیرکردن پنجه پا به زمین به دنبال این مشکل احتمال زمین‌خوردن را افزایش می‌دهد.
تأخیر در رفلکس‌های تاندونی هم یکی دیگر از علائم فشرده شدن عصب به‌خاطر فتق دیسک کمر است. زمانی که در حالت عادی هنگام معاینه با یک چکش رفلکس بر روی تاندون شما ضربه زده می‌شود، این تاندون ماهیچه شما را وادار به جهش می‌کند. اما با فشرده شدن عصب L5 سرعت واکنش عضلات شما نسبت به این تحریک کاهش خواهد یافت. این تست رفلکس معمولاً بر روی تاندون همسترینگ که در پشت زانوی شما قرار گرفته است، انجام می‌شود.
علل درد مهره L4-L5
شایع‌ترین مشکلات مربوط به پایین کمر که باعث بروز درد در قطعه L4-L5 می‌شود، عبارتند از:
فتق دیسک کمر L4-L5
شایع‌ترین نقطه‌ای که مشکل بیرون‌زدگی یا فتق دیسک کمر در آن بروز می‌کند، قطعه L4-L5 یا L5-S1 می‌باشد. علت این مشکل نیز دامنه حرکت وسیع و تحمل فشار زیاد است. به دنبال آسیب دیسک بین مهره L4–L5 بافت قسمت داخلی آن به بیرون نشت نموده و باعث فشار بر ریشه عصب مجاور می‌گردد. دردی که به دنبال فشرده شدن عصب ایجاد می‌شود به نواحی پایینی کمر و پشت‌پاها کشیده می‌شود.
خرابی دیسک L4-L5
اگر دیسک بین مهره L4-L5 خراب و فرسوده شود، باعث بروز درد پایین کمر و درد سیاتیک خواهد شد.
روماتیسم ستون فقرات
ضعیف شدن استخوان‌ها، مفاصل و رباط‌ها که اجزای ستون فقرات هستند، احتمال لغزش L4 روی L5 را افزایش می‌دهد. این اتفاق منجر به گیرافتادن ریشه عصب L5 در بین آنها شده که باعث ایجاد درد و سایر علائم گفته شده خواهد شد.
همچنین چند بیماری مربوط به ناحیه پایین کمر هم می‌توانند به قسمت‌های مختلف ستون فقرات از جمله بر قطعه L4-L5 آسیب وارد کنند. در افراد بالای 60 سال تنگی کانال نخاعی (استنوز) و آرتروز دو عامل مهم درد پایین کمر و پشت راه به‌حساب می‌آید.
درمان دیسک کمر
روش‌های غیر جراحی درمان دیسک کمر
این مشکل با روش‌های مختلفی از جمله انجام MRI ، نوار عصب و عضله، معاینات بالینی و… قابل تشخیص است. پس از تشخیص قطعی مشکل فتق دیسک کمر، متخصص طب فیزیکی روش‌های درمانی خاصی را برای درمان دیسک کمر تجویز می‌نماید. این روش‌ها که برای بهبود و تسکین درد شما توصیه می‌شوند عبارت‌اند از: استراحت، گرمادرمانی و سرمادرمانی، ورزش و مصرف داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی یا استروئیدهای خوراکی
نوبت دهی تلفنی نوار عصب و عضله
در تمامی روزهای هفته و هر ساعت از شبانه روز می‌توانید جهت هماهنگی برای انجام نوار عصب و عضله تماس بگیرید
درد و ناراحتی‌های فتق دیسک کمر معمولاً با استفاده از همین درمان‌های حفاظتی تسکین پیدا می‌کند. اما اگر درمان‌های حفاظتی مؤثر واقع نشود، احتمالاً متخصص طب فیزیکی روش‌های درمانی دیگری را برای درمان شما به کار خواهد گرفت.
در طول زمانی که بیمار منتظر بهبود خودبه‌خودی علائم فتق دیسک است، می‌تواند از درمان‌های غیر جراحی دیسک کمر برای تسکین درد و ناراحتی استفاده کند.
این درمان‌ها عبارت‌اند از:
- فیزیوتراپی
- درمان‌های دستی
- ماساژ
- الکتروتراپی
- مگنت درمانی
- رادیوفرکوئنسی (RF)
- شاک‌ویو درمانی
جراحی بسته دیسک کمر
همچنین در کلینیک طب فیزیکی و توانبخشی پیشگام از جراحی‌های بسته نیز برای درمان دیسک کمر استفاده می‌شود. در جراحی‌های بسته، بسیاری از خطرات و مشکلات ناشی از جراحی باز ستون فقرات حذف خواهد شد.
روش‌های جراحی بسته دیسک کمر عبارتند از:
- شامل تزریق اپیدورال
- پی آر پی (PRP)
- اوزون درمانی
در صورتی که هیچ یک از این روش‌های درمانی در تسکین درد و سایر نشانه های دیسک کمر تأثیر نداشته باشد و درد شدید کمر به مدت بیش از ۶ هفته ادامه یابد، از یک عمل جراحی به نام میکرودیسککتومی برای درمان این عارضه استفاده خواهد شد.
