نوار عصب و عضله

نوار عصب و عضله یا EMG-NCV چیست؟

تست نوار عصب و عضله یا الکترومیوگرافی (EMG) یک روش تشخیصی برای ارزیابی سلامت عضلات و اعصاب کنترل کننده آنها (نورون های حرکتی) است. نتایج EMG می تواند اختلال عملکرد عصبی، اختلال عملکرد عضلانی یا مشکلات انتقال سیگنال عصب به عضله را نشان دهد.

نورون های حرکتی سیگنال های الکتریکی را منتقل می کنند که منجر به انقباض ماهیچه ها می گردد. این سیگنال ها در این تست وسیله کوچکی به نام الکترود به نمودارهایی تبدیل می شود که سپس توسط متخصص طب فیزیکی و توانبخشی تفسیر می شود.

در طی EMG یا الکترومیوگرافی سوزنی، یک الکترود که مستقیماً در عضله قرار می گیرد، فعالیت الکتریکی آن عضله را ثبت می کند. آنالیز هدایت عصبی (NCS)، بخش دیگری از EMG است که در آن از پچ (برچسب) الکترودی استفاده می شود. با قرار دادن این پچ ها روی پوست، سرعت و قدرت سیگنال هایی که بین دو یا چند نقطه حرکت می کنند، قابل اندازه گیری خواهد بود.

نوار عصب و عضله یا EMG-NCV از سه قسمت تشکیل شده است. بخشی از آن به مطالعه قسمت حرکتی عصب پرداخته و آن را بررسی می‌نماید.  بخشی از آن قسمت حسی  اعصاب را بررسی می‌کند و قسمتی دیگر عضلات را مورد مطالعه قرار می‌دهد. برای درک بهتر این مسئله لازم میدانیم که به صورت مختصر و قابل فهمی در مورد آناتومی دستگاه عصبی انسان برایتان توضیح دهیم.

آناتومی دستگاه عصبی انسان چگونه است؟

قسمت های مختلف دستگاه عصبی عبارت اند از: مغز، نخاع، دستگاه‌های حسی و تمامی اعصابی که این اندام‌ها را به سایر نواحی بدن متصل می‌کنند. این اندام‌ها به کمک همدیگر مسئول کنترل بدن و ارتباط بین مناطق مختلف آن می‌باشند. در اصطلاع عامیانه به مغز و نخاع مرکز کنترل می‌گوییم که با نام دستگاه عصبی مرکزی معروف هستند.

دستگاه عصبی محیطی شامل 31 جفت رشته عصبی می‌گردد و مغز و نخاع یا همان دستگاه عصبی مرکزی را به دیگر نواحی بدن متصل می‌کند. از بین این ۳۱ رشته عصبی رشته‌های عصبی که وارد دست‌ها و پاها می شوند مهم تر از سایرین است.

اعصاب حسی و اندام‌های حسی در دستگاه عصبی محیطی قرار دارند که بر شرایط درون و بیرون بدن نظارت نموده و اطلاعات آن را برای دستگاه عصبی مرکزی ارسال می‌کنند. اعصاب وابران در دستگاه عصبی محیطی، اطلاعات را از اعصاب مرکزی به سمت عضلات، غدد و اندام‌ها برده و عملکرد آن‌ها را تنظیم می نماید.

قسمتی از دستگاه عصبی محیطی شامل سیستم حرکتی می‌شود. این قسمت از شاخ قدامی نخاع منشا گرفته و وارد عضلات می‌گردد و کار آن ارسال دستورات حرکتی از مغز و نخاع به سایر عضلات است. با ارسال این دستورات عضلات متوجه خواهند شد با چه سرعتی و به چه میزانی منقبض شوند تا نتیجه مطلوب بدست آید.

بخشی از دستگاه عصبی محیطی قسمت حسی آن است که پیام‌های حسی را از بخش های مختلف بدن به نخاع ارسال می‌کند. همچنین بخش دیگر آن اعصاب سمپاتیک و پاراسمپاتیک (دستگاه عصبی خودمختار) است که به عملکرد بخش‌های خاصی از بدن از جمله فشار خون و میزان تنفس را تنظیم می‌کند. این سیستم بطور خودکار وظایف خود را انجام می‌دهد، یعنی بدون این که شخص بطور خودآگاه نقشی درآنها داشته باشد. اختلال در سیستم عصبی سمپاتیک و پاراسمپاتیک می‌تواند بر کار هر قسمت از بدن تاثیر بگذارد.

حتما با این توضیحات متوجه شدید که چگونه صدمه به سیستم عصبی و یا اختلال در کار آن باعث بروز مشکلاتی در بدن خواهد شد. یک عصب ممکن است به دلیل وجود ضایعه در ریشه آن در اثر مشکلاتی چون فشار و بیرون زدگی دیستک، تنگی کانال نخاعی، سرخوردگی مهره‌های ستون فقرات و… دچار آسیب شود. و ما به کمک انجام نوار عصب و عضله این امکان را داریم تا مشکلات پیش آمده در سیستم عصب را تشخیص دهیم.

هدف از انجام تست نوار عصب و عضله

در صورت وجود علائم مربوط به اختلالات عصبی یا عضلانی، پزشک ممکن است تست نوار عصب و عضله را تجویز نماید. این علائم ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• سوزن سوزن شدن یا بی حسی بازوها، پاها، دست ها، صورت
• اسپاسم (گرفتگی) عضلات
• فلج عضلات
• انقباض غیر ارادی عضلات (تیک)

در واقع EMG و NCS برای کمک به تشخیص یا رد انواع اختلالات عضلانی و عصبی استفاده می شود. EMG به پزشک کمک می کند تا تشخیص دهد آیا عضلات به سیگنال های عصبی به درستی پاسخ می دهند یا خیر. همچنین NCS به تشخیص آسیب عصبی یا بیماری عصبی کمک می کند. اگر تست نوار عصب و عضله و آنالیز هدایت عصبی با هم انجام شوند، به پزشک کمک می‌کند تا تشخیص دهد علائم بیمار ناشی از اختلال عضلانی است یا مشکل عصبی.

آیا به نوار عصب و عضله نیاز دارم؟

درصورتی‌که شما درد یا بی‌حسی در عضله و دست‌ها و پاها دارید اغلب یکی از ابزارهای تشخیصی نوار عصب و عضله دست و یا نوار عصب و عضله پا می‌باشد. به‌عنوان‌مثال، ممکن است عضله مچ دست را فشار دهید تا چیزی سنگین بلند کنید و بعد از آن درد و بی‌حسی داشته باشید که با استراحت برطرف نشود، بهتر است در این شرایط یک متخصص طب فیزیکی و توانبخشی برای شما الکترومیوگرافی بگیرد.

برای بسیاری از افراد، درد مچ دست ناشی از عصب آسیب‌دیده است نه عضله آسیب‌دیده. وقتی مشخص نیست که چرا با مچ، پشت، پاها یا سایر قسمت‌های بدن خود مشکل دارید، آزمایش تست عصب و عضله می‌تواند مفید باشد.

نوار عصب و عضله را ممکن است برای افرادی انجام دهند که علائم زیر را دارند:

• بررسی درد یا گرفتگی عضله
• بررسی سوزن‌سوزن شدن یا بی‌حسی
• بررسی ضعف عضلانی
• بررسی و تشخیص دیسک کمر و دیسک گردن
• بررسی گزگز و مورمور
• بررسی درگیری عصب در نوروپاتی‌ها
• بررسي بیماری تحلیل رونده که بر مغز و نخاع تأثیر می گذارد
• تشخيص اختلالاتی که بر توانایی نورون حرکتی برای ارسال سیگنال های الکتریکی به عضله تأثیر می گذارد، مانند میاستنی گراویس (یک اختلال عصبی عضلانی که باعث ضعف در عضلات اسکلتی می شود)
• بررسی و تشخیص بیماری‌های عضلات یا میوپاتی‌ها
• بررسي اختلالات عضلانی، مانند دیستروفی عضلانی (شرایطی که به مرور زمان به ماهیچه ها آسیب می زند و موجب ضعف آنها می شود) و یا پلی میووزیت (نوعی بیماری التهابی نادر که باعث ضعف عضلانی می شود و هر دو طرف بدن فرد مبتلا را تحت تاثیر قرار می دهد)
• بررسي اختلالاتی که بر نورون های حرکتی در مغز یا نخاع تأثیر می گذارد مانند اسکلروز جانبی آمیوتروفیک یا ALS كه بر ریشه عصب تأثیر می گذارد. مانند فتق دیسک کمر و فتق ساير دیسک‌های ستون فقرات
• بررسی مشکلات عصبی در نقاط دیگر بدن مانند سندرم تونل مچ دست
• تشخیص مشکلات عصبی محیطی در بازوها یا پاهای شما
• بررسی اعصاب صدمه‌دیده در ضربات
• تشخیص گیرافتادن عصب اولنار یا سندرم تونل کوبیتال
• مشکل در انجام امور شخصی و روزانه مثل لباس پوشیدن
• تشخیص سندرم گیلن باره، بیماری که در آن سیستم ایمنی بدن شما به اعصاب پاها و بازوها حمله می‌کنند
• تشخیص ضایعات پیشرونده سلول‌های حرکتی شاخ قدامی نخاعی. که به بیماری سیستم حرکتی یا  بیماری موتور نورون motor neuron disease معروف است

چگونه برای الکترومیوگرافی آماده شوم؟

نیازی نیست قبل از هر دو آزمایش کار خاصی انجام دهید. پزشکان توصیه می‌کنند که صبح آزمایش، موارد زیر را انجام دهید:

• حمام کنید یا دوش بگیرید، اما از لوسیون یا مرطوب‌کننده استفاده نکنید.
• حداقل 2 یا 3 ساعت قبل از نوار عصب و عضله از کافئین و نوشیدنی‌های شیرین خودداری کنید.
• قبل از آزمایش سیگار نکشید.
• همچنین قبل از انجام آزمایش باید با پزشک خود در مورد مصرف داروهای ضد انعقاد صحبت کنید.
• اگر ضربان‌ساز قلب دارید، باید قبل از تعیین NCS یا EMG به پزشک خود اطلاع دهید.

مرکز نوار عصب و عضله تهران

کلینیک طب فیزیکی و توان‌بخشی پیشگام یکی از اصلی‌ترین کلینیک‌های انجام تست عصب و عضله در تهران می‌باشد این مرکز دارای قرارداد با بیمه تأمین اجتماعی بیمه سلامت بیمه بانک ملت و بیمه بانک کشاورزی است. این در این مرکز الکترومیوگرافی در همان روز مراجعه بیماران انجام می‌شود و بعد از انجام تست درصد در همان روز جواب به بیمار داده می‌شود.

آیا نوار عصب با نوار عضله فرق دارد؟

این سوالی است که معمولا در ذهن بیماران نقش می‌بندد و در پاسخ به آن باید بگوییم که بله الکترومیوگرافی Electro-myography EMG با نوار عصب یا هدایت عصبی Nerve conduction studies NCS متفاوت است. اما معمولا تست نوار عصب و عضله (EMG,NCV) باید با هم انجام شوند. اما به صورت خاص اگر دکتر متخصص طب فیزیکی و توانبخشی بخواهد به طول مثال فقط وجود و یا عدم وجود سندرم کارپال تانل را بررسی نماید و رد بیماری‌هایی مثل درگیری ریشه گردنی مطرح نباشد و یا در مواردی که ممنوعیت استفاده از سوزن وجود داشته باشد ممکن است فقط یکی از دو تست نوار عصب و عضله انجام شود.

الکترومیوگرافی (EMG, Electromyography) چیست؟

الکترومیوگرافی جهت بررسی سلامت یک عضله یا عصب آن عضله تجویز می‌گردد. جهت الکترومیوگرافی یک الکترود سوزنی وارد عضله مورد نظر شده و فعالیت الکتریکی آن ثبت می گردد. نوع و صدای موج ایجاد شده جهت تشخیص آسیب‌دیدگی در دستگاه عصبی بکار می رود.

تست هدایت عصبی (conducting Nervestudies NCS) چیست؟

تست هدایت عصبی توسط متخصص متخصص طب فیزیکی و توانبخشی انجام می‌گردد. در تست هدایت عصبی عضلات فعالیت الکتریکی آن‌ها بررسی می‌شود. سوزن‌های ظریفی به داخل عضله مورد نظر وارد می‌شود تا از به کمک آنها امواج الکتریکی تولید شده توسط عضله به دستگاه ارسال گردد. دستگاه امواج الکتریکی جمع آوری شده را تقویت و در نهایت برای پاسخ نهایی جهت تشخیص بیماری ثبت می‌کند.

همچنین ممکن است در این روش تست نوار عصب و عضله چسب های مخصوصی روی پوست شما قرار گیرد. این نقاط در مسیر عصب مورد مطالعه قرار دهند. در زیر این چسب‌ها قطعات فلزی وجود دارد و توسط سیمی به دستگاه متصل می‌گردند و وظیفه آن‌ها جمع آوری اطلاعات الکتریکی از سطح پوست است.

عوارض نوار الکترومیوگرافی چیست؟

خوشبختانه حسن تست الکترومیوگرافی این است که عارضه خاصی ندارد و حتی در خانم‌های حامله و نوزادان بدون هیچ‌گونه عارضه‌ای می‌تواند انجام شود. این تست یک تست رایج در تشخیص بیماری‌های اسکلتی عضلانی و میزان فشار بر روی عصب‌های مختلف بدن است و بدون عارضه قابل انجام است.

چرا نوار عصب و عضله پا انجام می‌شود؟ 

اگرچه اکثر بیمارانی که به پزشک متخصص طب فیزیکی و توانبخشی مراجعه می کنند از کمردرد و گردن درد رنج می برند، اما بسیاری از بیماران نیز با شکایات اندام تحتانی مراجعه می کنند. در این زمان احتمال تجویز نوار عصب و عضله پا وجود دارد.

در صورتی که بیمار علایمی از جمله ضعف، بی حسی و سوزن سوزن شدن در اندام تحتانی خود (پا) داشته باشد، برای تشخیص دقیق منشا ایجاد علایم و نوع بیماری نیاز به انجام این تست در ناحیه پا است که یک تست تشخیصی مفید در حیطه طب فیزیکی و توانبخشی به شمار می آید. تشخیص افتراقی درد اندام تحتانی شامل چندین بیماری نوروپاتیک است از جمله:

• رادیکولوپاتی ها (طیف وسیعی از علائم ناشی از تحت فشار قرار گرفتن ریشه یک عصب در ستون فقرات)
• پلکسوپاتی ها ]اختلال در شبکه اعصاب براکیال (بازویی) یا لومبوساکرال (کمر)
• نوروپاتی های ناشی از گیر افتادن عصب (وضعیتی که در آن یک عصب بین دو ساختار دیگر بدن فشرده می شود یا گیر می افتد)
• پلی نوروپاتی های حسی – حرکتی (وضعیتی است که در آن به دلیل آسیب دیدن اعصاب، توانایی حرکت یا حس کاهش می یابد)
• تحلیل رفتن عضلات پا
• داغ شدن یا سری کف پا

در انجام نوار عصب و عضله پا ارزش تست الکترودیاگنوستیک (EDX)، از جمله الکترومیوگرافی (EMG) و سرعت هدایت عصبی (NCV) برای همه این شرایط به خوبی ثابت شده است. این تست استاندارد طلایی برای تشخیص رادیکولوپاتی ها و پلی نوروپاتی های حسی – حرکتی در نظر گرفته می شود. نتیجه نوار عصب و عضله پا به پزشک متخصص طب فیزیکی و توانبخشی در یافتن منشا علائم کمک می کند. شایان ذکر است این تست هیچ‌گونه خطر و یا ضرری ندارد و برای زنان باردار و کودکان نیز قابل انجام است.

فیلم و ویدئو نوار عصب دست

در زیر فیلم و ویدئو نوار عصب دست قرار داده شده است. 

چرا نوار عصب و عضله دست انجام می‌شود؟

نوار عصب و عضله دست نیز مانند نوار عصب و عضله پا یکی از روش های سودمند تشخیصی در حیطه طب فیزیکی و توانبخشی است. معمولا اگر علایم زیر در دست بیمار وجود داشته باشد، نوار عصب و عضله دست تجویز می شود:

• سوزن سوزن شدن یا بی حسی
• انقباض غیر ارادی عضلات (تیک)
• اسپاسم (گرفتگی) عضلات
• فلج عضلات

پزشک متخصص طب فیزیکی و توانبخشی با انجام نوار عصب و عضله دست و تفسیر نتیجه آن، قادر است منشا علایم مذکور را پیدا کند. بدین ترتیب که با کمک این تست می توان ناحیه گیر افتادن عصب، علت تحلیل رفتن عضلات دست و محل فشار دیسک های گردنی بر روی عصبی که به دست عصب دهی می کند را تشخیص داد.

اندام فوقانی تمام عصب حرکتی و حسی خود را از براکیال پلکسوس یا شبکه عصبی بازویی دریافت می کند. شبکه عصبی بازویی در پشت ترقوه و عضلات سینه ای از گردن به سمت بازو امتداد می یابد. عوامل متعددی می توانند سبب وارد شدن آسیب به شبکه عصبی بازویی شوند. تروما شایع ترین علت است، اما در این بین طیف وسیعی از علل غیرتروماتیک نیز وجود دارند.

معمولا در نوار عصب و عضله دست، عصب اولنار و عصب مدیان مورد بررسی قرار می گیرند. بنابراین در تمام شرایطی که اعصاب مدیان و اولنار تحت تاثیر قرار گیرند، انجام نوار عصب و عضله دست در تشخیص صحیح بیماری بسیار کمک کننده است.

سندروم تونل کارپال (فشردگی عصب مدیان دست است که از داخل کانالی در مچ دست عبور می‌کند) شایع ترین حالتی است که انجام نوار عصب و عضله دست برای تشخیص آن ضروری است. تونل کارپال یک کانال باریک است که توسط استخوان ها و رباط ها در سمت کف دست احاطه شده است. هنگامی که عصب مدیان فشرده می شود، علائمی شامل بی حسی، سوزن سوزن شدن و ضعف در دست و بازو ایجاد می شود. نوروپاتی عصب اولنار در مچ دست، یکی دیگر از شرایطی است که با نوار عصب و عضله قابل تشخیص است. گیر افتادن عصب اولنار در مچ دست نسبت به فشردگی عصب در آرنج نادر است. بیماران ممکن است با درگیری حسی و یا حرکتی محدود به سمت دیستال عصب اولنار مراجعه کنند. همچنین این بیماران ممکن است بی حسی، سوزن سوزن شدن و درد در ناحیه ای که توسط شاخه حسی دیستال عصب اولنار عصب دهی می شود، داشته باشند.

فیلم و ویدئو نوار عضله دست

در زیر فیلم و ویدئو نوار عضله دست قرار داده شده است. 

نوار عصب دست و پا چقدر طول می‌کشد؟

این تست معمولاً به دستگاه انجام‌دهنده و به‌خصوص به فردی که نوار عصب را انجام می‌دهد وابسته است. به همین دلیل است که بعضی از پزشکان توصیه می‌کنند که پزشکان خاصی نوار عصب و عضله را انجام دهند، به دلیل آنکه تکنیک تجربه و دقت فرد انجام‌دهنده در تعیین میزان درگیری عصب و میزان شدت درگیری الکترومیوگرافی تعیین‌کننده می‌باشد.

میزان و مدت انجام نوار عصب و عضله بسته به این است که چقدر طول بکشد تا ضایعه مشخص شود ممکن است یک بیمار در عرض پنج دقیقه مشکلش پیدا شود و بیمار دیگری تا یک ساعت نیاز به انجام تست و بررسی نقاط مختلف بدن جهت تشخیص نوع بیماری داشته باشد.

فیلم و ویدئو نوار عضله پا

در زیر فیلم و ویدئو نوار عضله پا قرار داده شده است.

فیلم و ویدئو نوار عصب پا

در زیر فیلم و ویدئو نوار عصب پار قرار داده شده است.

نوار عصب و عضله و دیسک کمر چه رابطه‌ای با یکدیگر دارند؟

نوار عصب و عضله یکی از دو تست اصلی و تشخیصی برای تشخیص دیسک گردن و دیسک کمر می‌باشد با بررسی الکترومیوگرافی مشخص می‌شود که کدام عصب تحت‌فشار است و به چه میزان فشار بر روی عصب وجود دارد و آیا فشار علاوه بر غلاف عصب بر روی رشته‌های داخلی عصب هم ایجاد شده یا نه. درصورتی‌که فشار بر روی ریشه‌های داخلی عصب وجود داشته باشد ممکن است بین درمان جراحی و غیر جراحی بر اساس تست الکترومیوگرافی بتوان یکی را انتخاب کرد.

الکترومیوگرافی گردن چگونه انجام می‌شود؟

نوار عصب گردن عمدتاً از طریق دست‌ها انجام می‌شود یعنی با انجام تست عصب و عضله دیه دست و نوار عصب دست می‌توان علاوه بر این که فشار عصب در دست‌ها را اندازه‌گیری کرد فشار عصب‌های گردن و علت درد گردن که می‌تواند دیسک گردن و یا آرتروز گردن با فشار بر روی عصب‌های گردن باشد پیدا شود.

آیا الکترومیوگرافی دیسک گردن را نشان می‌دهد؟

الکترومیوگرافی مستقیماً دیسک گردن را نشان نمی‌دهد اما باوجودآنکه فشار بر روی عصب‌های گردد از طریق تست الکترومیوگرافی قابل‌شناسایی می‌باشد بنابراین می‌توان گفت در صورت درگیری عصب‌های ناحیه گردن احتمالاً دیسک گردن عامل فشار بر روی آن باشد و البته میزان فشار دیسک بر روی عصب که عامل بسیار مهمی در میزان احتمال در جواب‌دهی به درمان‌های طبی می‌باشد نیز مشخص می‌شود.

رابطه نوار عصب و عضله و تشخیص بیماری ام‌اس چگونه است؟

بسیاری از بیماران این سوال را می پرسند که آیا نوار ncv می‌تواند بیماری ام‌اس را تشخیص دهد؟ همان‌طور که می‌دانید یکی از اصلی‌ترین دلایل انجام الکترومیوگرافی و عضله بررسی بی‌حسی در دست‌ها و پاها است.

البته بیماری ام‌اس یکی از علائمش ایجاد بی‌حسی در دست‌ها و پاها به‌خصوص در خانم‌ها می‌باشد و با انجام تست عصب و عضله هرچند بیماری ام‌اس قابل‌شناسایی نیست. اما سایر علل شایع‌تر بی‌حسی و گزگز مورمور در دست‌ها و پاها که ممکن است به‌هیچ‌عنوان با ام‌اس در ارتباط نباشد شناسایی می‌برد می‌شود بنابراین قبل از این‌که مارک ام‌اس را بر روی خود بگذارید حتماً با شکایت بی‌حسی و گزگز مورمور در دست‌ها و پاها باید نوار عصب و عضله انجام دهید.

آیا نوار عصب و عضله درد دارد؟

برای انجام نوار عصب از جریان الکتریکی با شدت کم و برای نوارعضله از سوزنهای یکبار مصرف نازک استفاده خواهد شد که هر دوی این موارد با ناراحتی کمی همراه است.

از آنجا که آستانه تحمل درد از فردی به فرد دیگر متفاوت است هر بیمار میزان متفاوتی از درد را احساس خواهد نمود. اما بیشتر بیماران درد ناشی از تست عصب و عضله را ملایم و قابل تحمل توصیف می‌کنند. لازم به ذکر است که میزان در این تست با مهارت پزشک انجام دهنده و همکاری بیمار هم مرتبط است.