فیزیوتراپی
فیزیوتراپی دارای روش های مختلفی است که برای بیماری های مختلف مورد استفاده قرار‌می‌گیرد. در این مطلب این روش ها را بررسی می‌نماییم.
روش های درمانی مختلف در فیزیوتراپی
گزینه‌های درمانی زیادی برای بیمارانی که به فیزیوتراپی ارجاع داده می‌شوند وجود دارد. فیزیوتراپیست‌ها و پزشکان متخصص طب فیزیکی و توان‌بخشی اغلب از عوامل و روش‌های فیزیکی برای تقویت درمان و کمک به دستیابی به اهداف توان‌بخشی استفاده می‌کند. آنها ممکن است برای کاهش درد و التهاب استفاده شوند. ممکن است تمریناتی برای کمک به بهبود استقامت، قدرت یا دامنه حرکتی تجویز شود. فیزیوتراپیست شما باید آگاه باشد تا مکانیسم استفاده از هر روش درمانی را بداند و مناسب‌ترین مدالیته را برای شما انتخاب کند.
ورزش در فیزیوتراپی
ورزش یک حرکت فیزیکی کنترل شده است که برای کمک به بهبود قدرت، دامنه حرکتی یا انعطاف‌پذیری به بدن وارد می‌شود. ورزش می‌تواند منفعل یا فعال باشد. ورزش غیرفعال یکی از ورزش‌هایی است که شما را ملزم به آرامش می‌کند درحالی‌که شخص دیگری مانند درمانگر استرس را اعمال می‌کند. یکی از نمونه‌های آن کشش همسترینگ است که در آن فرد پای شما را بلند می‌کند تا ماهیچه همسترینگ پشت ران شما کشیده شود.
ورزش فعال تمرینی است که تحت قدرت خود انجام می‌دهید. پیاده‌روی بر روی تردمیل، تمرینات تقویت‌کننده مفصل ران یا تمرینات بلندکردن پای راست، همه تمرینات فعال هستند.
اگر از فیزیوتراپی در کلینیک، در خانه یا در بیمارستان استفاده می‌کنید، احتمالاً به‌نوعی ورزش می‌کنید که به بهبود تحرک شما کمک می‌کند. در بسیاری از مواقع در برنامه ورزش خانگی به شما آموزش داده می‌شود. برنامه خانگی گروهی از تمرینات است که توسط متخصص طب فیزیکی برای شما تجویز می‌شود و شما باید انجام دهید تا بهبودی که در کلینیک‌ها به دست آورده‌اید برای شما پایدار بماند و مجدد درد شما عود نکند. برنامه ورزش خانگی می‌تواند بسیار مهم باشد تا به شما در بازگشت به عملکرد طبیعی کمک کند.
کشش
کشش در درمان کمردرد و گردن درد استفاده می‌شود تا به کاهش درد و بهبود تحرک در ستون فقرات کمک کند.
برای استفاده از کشش کمری، باید به یک دستگاه مکانیکی بسته شده باشید. جلیقه‌ای وجود دارد که به حمایت از دنده‌ها کمک می‌کند و دستگاه دیگری که دور لگن شما می‌پیچد وجود دارد. دستگاه جلیقه و لگن با تسمه تثبیت شده و نیروی مکانیکی با دستگاه اعمال می‌شود.
کشش گردن در حالت نشسته یا دراز کشیده اعمال می‌شود. در صورت نشستن، مهار به سر وصل شده و از سیستم قرقره با وزنه کوچک استفاده می‌شود. وزن هنگام کشیدن راحت روی صندلی، نیروی کشش را فراهم می‌کند. در کشش خوابیده یا دراز کشید، از دستگاه خاصی استفاده می‌شود. شما باید به پشت دراز بکشید و پیشانی خود را به دستگاه ببندید. سپس، یک پمپ پنوماتیک برای کمک به نیروی کششی به گردن شما استفاده می‌شود.
از نظر تئوری، کشش به جداشدن مفاصل و فضاهای دیسک در ناحیه کمر یا گردن کمک می‌کند که به نوبه خود به کاهش فشار بر اعصاب نخاعی کمک می‌کند.
حرکت‌درمانی با دست یا مانیپولاسیون
موبیلیزاسیون مفصل زمانی اتفاق می‌افتد که فیزیوتراپیست مفاصل بدن شما را در جهت خاصی حرکت می‌دهد. این می‌تواند به کاهش درد و بهبود تحرک کمک کند. درحالی‌که ما اغلب تصور می‌کنیم که مفاصل ما به‌صورت لولا حرکت می‌کنند، حرکت لغزشی نیز بین مفاصل بدن وجود دارد. این حرکت لغزشی در حین موبیلیزاسیون پزشکان متخصص طب فیزیکی و یا کایروپراکتیک یا فیزیوتراپ افزایش می‌یابد. میزان حرکت درمانگر شما در هر مفصل به میزان فشار و جهت نیروی وارد شده به مفصل بستگی دارد.
درحالی‌که موبیلیزاسیون یا مانیپولاسیون یک درمان غیرفعال است، درمانگر شما می‌تواند تکنیک‌های خود ساده حرکت پذیری مفصل را به شما آموزش دهد تا بتوانید مشکل خود را به طور مستقل مدیریت کنید. این می‌تواند به شما کمک کند تا به‌سرعت به عملکرد طبیعی خود بازگردید و یک استراتژی برای جلوگیری از مشکلات آینده به شما ارائه دهد.
ماساژدرمانی در فیزیوتراپی
ماساژ با استفاده از دست‌ها برای ورز دادن بافت‌های آسیب‌دیده بدن برای کاهش درد، بهبود گردش خون و کاهش تنش عضلانی استفاده می‌شود. تکنیک‌های ماساژ بسیاری وجود دارد، از جمله: ماساژ فلورا، پتریساژ و ماساژ نقطه ماشه‌ای.
گرمادرمانی
در صورت آسیب‌دیدگی ممکن است گرمای مرطوب یا بسته‌های گرم به بدن شما اعمال شود. گرما به افزایش گردش خون در بافت‌های آسیب‌دیده، شل شدن ماهیچه‌ها و تسکین درد کمک می‌کند.
در کلینیک‌های طب فیزیکی و فیزیوتراپی، بسته‌های گرم در دستگاهی به نام هیدروکلاتور نگهداری می‌شود. این یک مخزن بزرگ آب گرم است. بسته‌های گرم بسته‌های پارچه‌ای هستند که با مخلوط ماسه، خاک رس و سیلیس پر شده‌اند. بسته داغ آب گرم را جذب می‌کند، و سپس قبل از استفاده روی بدن با روکش‌های پارچه‌ای و حوله پیچیده می‌شود. بسته داغ معمولاً ۱۵ تا ۲۰ دقیقه روی قسمت بدن آسیب‌دیده نگهداری می‌شود.
هنگام استفاده از بسته گرم باید احتیاط کرد زیرا در صورت استفاده از حوله کافی در حین استفاده از گرما ممکن است پوست دچار سوختگی شود.
ماساژ یخ و سرمادرمانی
در صورت آسیب‌دیدگی، بسته‌های سرد یا یخ روی بدن شما اعمال می‌شود تا به کاهش درد و کنترل التهاب کمک کند. یخ معمولاً در مرحله حاد یا اولیه آسیب استفاده می‌شود تا تورم موضعی اطراف بافت‌ها را محدود کند.
بسته‌های سرد معمولاً به مدت ۱۵ تا ۲۰ دقیقه اعمال می‌شوند. مانند بسته‌های گرم، باید مراقب باشید تا از آسیب بیش از حد پوست جلوگیری شود.
یونتوفورزیس
یونتوفورزیس در واقع نوعی تحریک الکتریکی است برای رساندن دارو در سراسر پوست به بافت‌های ملتهب یا آسیب است می‌شود. بیشتر اوقات، یک استروئید مانند دگزامتازون در درمان التهاب استفاده می‌شود. این استروئید می‌تواند به کاهش درد و تورم بافت‌هایی که هنگام التهاب ایجاد می‌شود، کمک کند.
بسته به دارویی که در طول درمان استفاده می‌شود، از یونتوفورزیس می‌توان در درمان سایر بیماری‌ها نیز استفاده کرد.
لیزردرمانی در فیزیوتراپی
لیزردرمانی شامل استفاده از نور در طول موج خاص برای کمک به بهبود روند بهبود بافت‌های آسیب‌دیده است. لیزر یک مدالیته قوی درمانی بدون درد است و معمولاً تقریباً یک تا سه دقیقه طول می‌کشد. برای اعمال لیزردرمانی، فیزیوتراپ شما پروب ساطع‌کننده نور را مستقیماً روی قسمت بدن آسیب‌دیده شما نگه می‌دارد و یک دکمه را برای فعال‌کردن نور فشار می‌دهد.
نوردرمانی می‌تواند در درمان درد مزمن، التهاب یا ترمیم زخم استفاده شود.
نظریه پشت نوردرمانی این است که فوتون‌های نور حامل انرژی هستند و این انرژی که بر بافت‌های آسیب‌دیده اعمال می‌شود می‌تواند به بهبود فرایندهای سلولی و تسریع بهبود یا کاهش درد کمک کند.
Taping با نوارهای کنزیولوژیک
نوار کینزیولوژی یا نوار، اغلب توسط فیزیوتراپیست‌ها برای تقویت برنامه توان‌بخشی شما استفاده می‌شود. تیپ در واقع یک نوار از پارچه‌ای انعطاف‌پذیر ساخته شده است که هنگام حرکت کشیده و کشیده می‌شود. این ممکن است برای توابع مختلف استفاده شود که ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- مهار عضلات
- تسهیل عضلات
- مدیریت کبودی و تورم
- مسکن درد
نوار کینزیولوژیک تیپ بر روی پوست اعمال می‌شود و می‌توان آن را چند روز در محل خود نگه داشت. معمولاً از این روش برای تقویت لیگامان‌ها در مسابقات ورزشی استفاده می‌شود.
رادیو فرکانسی
رادیو فرکانسی یا تکاردرمانی هم یک مدالیتی گرمای عمقی می‌باشد که موجب انعطاف‌پذیری مفاصل ستون فقرات و تحرک‌پذیری مفاصل می‌شود و می‌تواند در بسیاری از موارد به شما کمک کند که بتوانید به‌راحتی عضلات خشک‌شده خود را حرکت دهید و انعطاف ستون فقرات خود را بازیابید. تکارتراپی در بعضی از کلینیک‌های درد و کلینیک‌های فیزیوتراپی موجود می‌باشد و برای بعضی بیماران و نه همه مناسب است.
فیزیوتراپی با اولتراسوند
باتوجه به اهمیت استفاده از این روش لازم می‌دانیم به صورت کامل در خصوص این روش توضیح دهیم.
اولتراسوند چیست؟
اولتراسوند یک روش درمانی است که برای گرم کردن عمقی بافت های نرم بدن مانند عضلات، رباط ها، تاندون ها و مفاصل مورد استفاده قرار می گیرد. این روش به طور رایج در فیزیوتراپی استفاده می شود اما این نوع با اولتراسوند تشخیصی متفاوت است. در نوع تشخیصی، درون بدن مورد توجه قرار می گیرد. دیدن جنین در بارداری نمونه ای از کاربرد روش تشخیصی است. این روش به صورت سرپایی انجام می شود و فاقد برش و تحمل درد است. بنابراین بهبودی پس از درمان سریع تر رخ می دهد.
بورسیت، آرتروز، تاندونیت، پیچ خوردگی، گرفتگی گردن، زانو و کمر، پاره شدن رباط ها، انقباض مفاصل، دیسک کمر، کشیدگی عضلات، تورم و التهاب زانو، برخی آرتروزها مانند آرتروز زانو و کمر از مشکلاتی هستند که برای درمان آن ها از اولتراسوند استفاده می شود.
برخی بر این باورند که این روش دوره درمانی را طولانی می کند و ممکن است با تاثیرات منفی روی فیزیوتراپی همراه شود. اولتراسوند روش درمانی انفعالی محسوب می شود. یعنی به تنهایی قابل استفاده نیست. هنگامی که متخصص طب فیزیکی در روند درمان از این روش استفاده می کند، فرد باید با فعال نگه داشتن بدن خود به بهبود عملکرد و تحرک پذیری کمک کند.
فرآیند اولتراسوند در فیزیوتراپی چگونه است؟
در این روش از یک دستگاه دارای مبدل کمک می گیرند. در ابتدا فیزیوتراپیست ژل مخصوصی در برخی از قسمت های بدن می زند و مبدل دستگاه را به صورت دایره های کوچک روی بدن می چرخاند. این کار به آرامی انجام می شود. در برخی موارد متخصص برای تغییر شدت یا کنترل عمق نفوذ امواج فرا صوت تنظیمات زیادی را روی دستگاه اعمال می کند. بیمارانی که استخوان های ناهموار یا زخم های باز دارند، باید از روش های جایگزینی استفاده کنند زیرا در بعضی از ژل یا مبدل اولتراسوند باکتری هایی وجود دارد که به زخم های باز نفوذ می کنند.
متخصص در برخی موارد از فرآیند فونوفورز استفاده می کند. در فونوفورز برای کاهش التهاب در بافت های نرم تحت درمان علاوه بر ژل از داروهای موضعی نیز بهره می گیرند. هر چند امواج می توانند ژل حاوی دارو را به بافت ها منتقل کند اما با این وجود تحقیقات حاکی از آن است که استفاده از این تکنیک تاثیری ندارد.
یکی از مواردی که ذهن بیماران را درگیر می کند، وجود یا عدم درد در این روش است. فرد چیزی جز کمی گرما و خارش را در اولتراسوند حس نمی کند. در صورتی که مبدل روی پوست بدون حرکت ثابت نگه داشته شود، بیمار درد را احساس می کند. در این هنگام بیمار باید سریعاً به متخصص فیزیوتراپی درد خود را اطلاع دهد.
تاثیر اولتراسوند بر درمان درد
اولتراسوند که یک روش فیزیوتراپی است دارای دو اثر گرمایشی عمیق و اثر غیر گرمایی است. هدف این روش این است که ساختارهای بدن مانند تاندون ها، رباط ها یا عضلات را به صورت عمقی گرم کند تا خاصیت کشسانی آن ها افزایش یابد. با گرم شدن بافت ها و بالا رفتن دمای آن ها کاهش درد صورت می گیرد. این موضوع به افزایش گردش خون نیز کمک می کند. متخصصان طب فیزیکی برای افرادی که به خشکی زانو دچار شده اند، قبل از ورزش های مخصوص از اولتراسوند بهره می گیرند تا بافت های اطراف زانو توسعه پیدا کنند و زانو قادر به خم شدن شود.
در فرآیند کاویتاسیون یا همان اثر غیر گرمایی انرژی توسط اولتراسوند به بدن منتقل می شود. انرژی انتقال یافته باعث می شود تا حباب های میکروسکوپی گازی در اطراف بافت ها ایجاد و منقبض و منبسط شوند. انتظار می رود تا این فرآیند به بهبودی بافت های آسیب دیده کمک کند. کاویتاسیون به دو نوع پایدار و ناپایدار تقسیم می شود. هدف فیزیوتراپیست از اولتراسوند این است که کاویتاسیون پایدار را ایجاد کند. کاویتاسیون ناپایدار می تواند خطراتی را برای بدن به وجود آورد. به همین دلیل فیزیوتراپیست تمام تلاش خود را می کند تا این کاویتاسیون رخ ندهد.
میزان کارآمدی فیزیوتراپی با اولتراسوند
این روش بالای ۵۰ سال است که توسط متخصصان استفاده می شود. اولتراسوند گرما را به بافت های آسیب دیده در عمق بدن می رساند. انتقال گرما با روش های عادی قابل انتقال نیست. فیزیوتراپیست برای کاهش درد مشکلاتی مانند بورسیت، آرتروز یا تاندونیت و بهبود عملکرد بدن فیزیوتراپی را تجویز می کند. در برخی موارد متخصص در کنار فیزیوتراپی از اولتراسوند برای تکمیل روند درمانی کمک می گیرد. این روش حباب های گاز اطراف بافت آسیب دیده را به سرعت منبسط و منقبض می کند و انتظار می رود تا این امر باعث تقویت سلول ها و بهبودی بافت آسیب دیده شود.
تحقیقات نشان می دهد افرادی که از اولتراسوند استفاده می کنند، تاثیرات مثبت قابل توجهی دریافت نمی کنند. یا اینکه تحقیقات انجام شده بین اولتراسوند واقعی و قلابی بوده اما هیچ تفاوت خاصی در تسریع روند بهبودی مشاهده نشده است. به عنوان مثال روی افرادی که از نوع واقعی و قلابی این روش برای درمان آرتروز خود کمک گرفتند، بررسی هایی انجام گرفت و به این نتیجه رسیدند که تفاوتی بین دو گروه برای سرعت بخشیدن به درمان وجود ندارد.
عوارض اولتراسوند
علی‌رغم اینکه اولتراسوند یک روش درمانی بدون خطر و مطمئن محسوب می شود اما در برخی موارد این روش نباید استفاده شود. این موارد شامل قسمت های درگیر شده با سرطان و کودکان کم سن می شود. در بقیه موارد اولتراسوند بدون محدودیت بافت های آسیب دیده را گرم می کند.
برخی از روش های درمانی مانند اولتراسوند بیمار را تا حد کمی درگیر می کند و این موضوع سبب می شود تا بیمار احساس کند که در کنترل آسیب توانایی ندارد. در این روش ها مسئولیت بهبودی به عهده فرد نیست بلکه باید توسط متخصص فیزیوتراپی انجام شود.
برخی از متخصصان فیزیوتراپی بر این باورند که استفاده از این روش مفید نیست زیرا بیماران فکر می کنند که بهبودی برای قسمت مورد نظر باید به سرعت رخ دهد اما طبق تحقیقات انجام شده اوتراسوند روند درمانی قسمت های آسیب دیده را سرعت نمی بخشد.
پاسخ سوالات رایج در مورد فیزیوتراپی
فیزیوتراپی نوعی روش جامع درمانی محسوب می شود زیرا بیمار را به صورت مستقیم در فرآیندهای مراقبتی قرار می دهد. صدمات، معلولیت و برخی بیماری ها زندگی فرد را دچار اخلال می کنند. در این میان فیزیوتراپی کمک زیادی به وضعیت این افراد می کند. این روش دامنه حرکتی را افزایش می دهد و موجب باسازی اندام ها می شود. از مزایای دیگر این طب فیزیکی کاهش خطر آسیب دیدگی و بیماری ها است.
درمان دستی: در درمان دستی متخصص با استفاده از دست خود سعی می کند تا درد را کاهش دهد و به افزایش دامنه حرکتی و سفتی اندام ها کمک کند. در برخی موارد متخصص از تکنیک های دیگری مانند طب سوزنی استفاده می کند.
آموزش و مشاوره: متخصص فیزیوتراپی عوامل موثر در زندگی مانند قرارگیری وضعیت درست بدن، جابجایی و حمل درست اشیا را به فرد آموزش می دهد تا از بروز صدمات جلوگیری شود و کیفیت زندگی فرد بهبود پیدا کند.
تمرینات ورزشی ویژه و مشاوره: برای بعضی افراد نیاز است تا تمرینات خاصی انجام دهند تا قسمت هایی از بدنشان تقویت پیدا کند و تحرکات بدنی و سلامت عمومی آن ها حفظ شود.
در بیش تر کشورها دسترسی به این طب فیزیکی تضمین شده زیرا نقش موثری را برای مراقبت های اولیه درمان ایجاد می کند و به کاهش هزینه ها و حفظ سلامت فرد کمک می کند. مثلاً فرد مبتلا به کمردرد حاد اگر پس از ۳ روز از شروع درد به متخصص فیزیوتراپی مراجعه کند، نسبت به فردی که دیرتر معاینه می شود، به جلسات کم تری برای درمان نیاز دارد و زودتر به زندگی عادی و کار خود برمی گردد.
متخصصان فیزیوتراپی در مورد وضعیت بیمار و طی کردن فرآیند درمان به آن ها آموزش می دهند. این آموزش ها شامل تغییر سبک زندگی و برنامه های ورزشی در خانه می شود. فیزیوتراپیست از بیمار می خواهد تا در کنار فرآیند درمان، خود نیز این برنامه ها را به صورت منظم و فعال اجرا کند تا عملکرد فیزیکی آن ها بهبود پیدا کند.
هدف فیزیوتراپیست این است که بیمار هر چه سریع تر به زندگی عادی بازگردد. به همین دلیل این روش به صورت دو یا سه بار در هفته به مدت چهار الی شش ماه اجرا می شود. مدت زمان هر جلسه درمانی نیز بین چهل و پنج دقیقه تا یک ساعت طول می کشد که بخش زیادی از این زمان به آموزش، درمان دستی و یا حتی درمان های دیگری مانند تحریک الکتریکی، گرما درمانی و تمرینات تجویز شده اختصاص می یابد.
عملکرد و کیفیت زندگی افراد ممکن است بر اثر عوامل مختلفی مانند پیری، بیماری ها، صدمات و شرایط محیطی افت کند و با خطراتی رو به رو شود. در فیزیوتراپی به جای اینکه به جنبه های فردی آسیب اهمیت داده شود، بدن به عنوان یک واحد کلی شناخته می شود. در ابتدا سابقه پزشکی، آزمایش ها و تصویربرداری فرد بررسی می شود. علاوه بر این متخصص به صورت فیزیکی نیز معایناتی انجام دهد که شامل آزمایش ها، سیستم پوششی بدن معاینات تنفسی، عضلانی – اسکلتی، قلبی، عصبی-عضلانی می شود. سپس معاینات فیزیکی را در کنار ارزیابی های صورت گرفته قرار می دهد تا به تشخیص بهتری برسد. پس از این مرحله فیزیوتراپیست یک برنامه جامع درمانی برای بیمار فراهم می کند تا به توانایی ها و زندگی عادی بازگردد.
این مورد به نظر متخصص بستگی دارد. در بیش تر موارد نیازی به تصویر برداری اشعه ایکس و MRI نیست اما بعضی اوقات فیزیوتراپیست برای تشخیص دقیق تر بیمار را به این اقدامات ارجاع می دهد.
فیزیوتراپیست با بیمار صحبت می کند و به او مشاوره می دهد. سپس با توجه به سابقه پزشکی بیمار و ارزیابی خود از آزمایش ها، به درمان می پردازد. در اکثر موارد متخصص از همان روز اول درمان را شروع می کند تا فرد زودتر بهبود یابد. کاهش درد، خشکی زانو و گرفتگی عضلات از مشکلاتی هستند که با فیزیوتراپی درمان می شوند. مشکلات و بیماری های دیگری که با این روش قابل درمان هستند، عبارتند از: سردرد، سیاتیک، دیسک کمر، روماتیسم زانو و ستون فقرات، رگ به رگ شدن، درد در پایین کمر، اختلالات و مشکلات پا، گردن درد، مشکلات مفاصل، انواع آرتروزها مانند آرتروز گردن و زانو، کشیدگی ها و کمر درد
