درمان سردرد

سردرد گاهی کم و موقتی است اما برخی مواقع باعث ازدست‌دادن تمرکز و تأثیر منفی در کار و زندگی روزمره افراد می‌گردد. در واقع، تقریباً ۲۰ درصد جامعه اغلب سردردهای شدیدی دارند که می‌تواند ناتوان‌کننده باشد. اما خبر خوب اینکه اکثر این دردها را می‌توان با درمان‌های فیزیکی و دارو و تغییر شیوه زندگی کنترل کرد.

علل اصلی سردرد

علل اولیه: این مشکل علل مختلفی دارد. علل اولیه آن دلایلی است که به شرایط پزشکی جداگانه مربوط نمی‌شود. این سردردها نتیجه یک فرایند زمینه‌ای در مغز است. نمونه‌هایی از سردردهای شایع اولیه شامل میگرن، سردردهای خوشه‌ای و تنشی است.

 علل ثانویه: سردردهای ثانویه به دلیل یک بیماری زمینه‌ای ایجاد می‌شوند. نمونه‌هایی از آن را در ادامه بررسی می‌کنیم.

سردردهای گردنی

سردرد با منشأ گردنی بسیار شایع است عمدتاً مطالعه زیاد و پایین انداختن سر جهت مطالعه موجب افتادن وزن سر روی گردن می‌شود و می‌توان گفت هفتاد درصد علت دردها این مسئله است. سردردهای سرویکوژنیک زمانی رخ می‌دهد که دیسک‌ها شروع به تحلیل رفتن کرده و ستون فقرات را فشار می‌دهند. نتیجه می‌تواند گردن درد و همچنین سردرد باشد.

تومور مغزی یا آنوریسم مغزی

وجود تومور مغزی یا آنوریسم مغزی (خونریزی مغزی) می‌تواند منجر به این درد شود. دلیل آن است که فقط فضای زیادی در جمجمه وجود دارد. هنگامی که جمجمه با خون یا بافت اضافی شروع به جمع‌شدن می‌کند، فشرده‌سازی روی مغز می‌تواند باعث سردرد شود.

مصرف بیش از حد دارو

اگر فرد روزانه مقداری داروی ضد درد مصرف کند و شروع به کاهش آنها یا قطع کامل آنها کند، ممکن است سردرد ایجاد شود. نمونه‌هایی از این داروها شامل هیدروکورتیزون است.

سردرد مربوط به مننژیت

 مننژیت یک عفونت مننژ است، غشایی که در جمجمه قرار گرفته و نخاع و مغز را در برمی‌گیرد.

حادثه

گاهی اوقات یک فرد پس از ضربه به سر دچار سردرد می‌شود که در طی رویدادی مانند سقوط، تصادف اتومبیل یا زمین‌خوردن احساس می‌شود.

سردردهای سینوسی

 التهاب در حفره‌های سینوسی می‌تواند باعث ایجاد فشار و درد شود.

سردرد ناشی از مشکلات ستون فقرات

سردرد نخاعی می‌تواند به دلیل نشت آهسته مایع مغزی نخاعی رخ دهد و معمولاً به دنبال انجام بیهوشی اپیدورال، ضربه به نخاع یا بلوک نخاع ایجاد می‌شود.

انواع سردرد‌های انتشاری

تنشی

شایع‌ترین نوع سردرد هستند و بیشتر در زنان بالای 20 سال بروز می‌کنند. این سردردها اغلب به‌عنوان احساس یک‌بند محکم در اطراف سر توصیف می‌شوند. آنها در اثر سفت شدن ماهیچه‌های گردن و پوست سر ایجاد می‌شوند. استرس یکی از علل بروز آن است که معمولاً چند دقیقه طول می‌کشد، اما در برخی موارد، ممکن است چند روز طول بکشد و احتمال تکرار آن وجود دارد.

علائم:

•  سفتی گردن
•  دردی که کسل‌کننده و دردناک است
•  حساسیت به پوست سر
•  سفتی شانه
•  سفتی یا فشار روی پیشانی که ممکن است به طرفین یا پشت سرکشیده شود
•  گاهی اوقات سردردهای تنشی می‌توانند شبیه میگرن باشند. بااین‌حال، آنها معمولاً اختلالات بینایی مشابه سردردهای میگرنی ایجاد نمی‌کنند.

خوشه‌ای

به سردردهای غیر ضربان داری گفته می‌شود که باعث درد شدید و سوزاننده در یک طرف سر یا پشت چشم می‌شوند. معمولاً باعث پاره شدن چشم‌ها و ایجاد احتقان بینی یا رینوره (آبریزش بینی) می‌شوند. این نوع می‌توانند به مدت طولانی ادامه داشته باشند که به‌عنوان دوره خوشه‌ای شناخته می‌شود و می‌تواند تا شش هفته طول بکشد. همچنین ممکن است هر روز و بیش از یک‌بار در روز رخ دهد. علت بروز آن ناشناخته است. بااین‌حال، این نوع سردرد نادر است و به‌طورکلی مردان 20 تا 40 ساله را بیشتر درگیر می‌کند.

سردردهای خوشه‌ای اغلب کوتاه‌مدت هستند و اغلب باعث درد پشت چشم می‌شوند. درد معمولاً در یک طرف است و ممکن است به‌عنوان ضربان‌دار یا طبیعت ثابت توصیف شود. این دردهای خوشه‌ای معمولاً حدود یک تا دو ساعت پس از رفتن فرد به رختخواب ایجاد می‌شود. درحالی‌که ممکن است علائم مشابهی با میگرن داشته باشند، اما معمولاً حالت تهوع ایجاد نمی‌کنند.

راجعه

سردردهایی هستند که پس از قطع مصرف داروهای مورداستفاده برای درمان آن‌ها ایجاد می‌شوند. در صورت مصرف داروهایی مانند استامینوفن، تریپتان ها (زومیگ، ایمیترکس)، ارگوتامین (ارگومار) و مسکن‌ها (مانند تیلنول با کدئین) ، فرد بیشتر دچار درد برگشتی می‌شود.

علائم:

• تحریک‌پذیری
•  حالت تهوع
•  بی‌قراری
•  مشکل در به‌خاطر سپردن جزئیات مهم
•  ماهیت این درد اغلب به نوع دارویی که فرد مصرف می‌کرد بستگی دارد.

سردردهای رعدوبرق

 سردرد رعدوبرق در کوتاه مدت باعث ایجاد درد شدیدی می‌گردد.

رایج‌ترین علل سردرد

میگرن

میگرن شدیدترین و پیچیده‌ترین نوع سردرد است. محققان معتقدند که ممکن است ناشی از تغییر در فعالیت مسیرهای عصبی و مواد شیمیایی مغز باشد. همچنین تصور می‌شود عوامل ژنتیکی و عوامل محیطی بر حساسیت فرد برای ایجاد میگرن تأثیر می‌گذارد.

این نوع دردهای شدید و ضربان‌دار است و یک طرف سر را درگیر می‌کند. همچنین حساسیت به نور و سروصدا را افزایش می‌دهند و گاهی از چند ساعت تا چند روز طول می‌کشد.

انواع میگرن: میگرن با هاله و میگرن بدون هاله. هاله‌ها اختلالات بینایی هستند که شامل نقاط روشن، چراغ‌های چشمک‌زن یا خطوط متحرک هستند. در برخی موارد، هاله‌ها باعث ازدست‌دادن موقت بینایی می‌شوند. این اختلالات بینایی حدود 30 دقیقه قبل از شروع میگرن رخ می‌دهد و می‌تواند ۱۵دقیقه طول بکشد.

علائم:

• احساس ضربان در سر
•  حالت تهوع
•  درد در یک طرف سر
•  حساسیت به صدا و نور
•  درد شدید و ضربان‌دار
•  استفراغ

 میگرن هاله‌ای نسبت به میگرن بدون هاله شدیدتر و ناتوان‌کننده است. بااین‌حال، اکثر مردم میگرن را بدون هاله تجربه می‌کنند.

 میگرن هميپلژیک نوع دیگری از آن است که با علائم شبیه سکته مغزی مانند تار شدن گفتار و بی حسی یا ضعف در یک طرف بدن همراه هستند.

مراحل میگرن: میگرن سه مرحله دارد: پروودروم، اوج سردرد و پست دروم.

•  Prodrome دوره منتهی به میگرن است. در این مرحله هاله‌ها می‌توانند رخ دهند و بر تمرکز، خلق‌وخو و اشتها تأثیر باعث ایجاد خمیازه‌های مکرر شود.
• اوج سردرد دوره‌ای است که علائم میگرن شدیدتر می‌شوند. این مرحله ممکن است چند دقیقه طول بکشد.
•  Postdrome دوره 24 ساعته پس از میگرن است. در طول این مدت، خواب‌آلودگی ممکن است رخ دهد و خلق‌وخوی بین احساس غم و شادی متغیر باشد.

  علت دقیق میگرن مشخص نیست. بااین‌حال، عوامل متعددی وجود دارد که می‌تواند باعث شروع دوره‌های میگرن شود. این شامل:

• نوسان سطح هورمون‌ها، به‌ویژه در پسران در سن بلوغ و زنان
• استرس یا اضطراب
• غذاهای تخمیر شده و ترشی
• گوشت پخته و پنیرهای قدیمی
• برخی میوه‌ها از جمله موز، آووکادو و مرکبات
• حذف وعده‌های غذایی
• خواب بسیار کم یا زیاد
• چراغ‌های روشن یا قوی
• نوسانات فشار جوی به دلیل تغییر آب‌وهوا
• مصرف الکل
• عدم مصرف کافئین

ازآنجاکه برخی از سردردهای غیر میگرنی می‌توانند شدید باشند، تشخیص تفاوت بین این دو مشکل است. در مورد تفاوت‌های بین میگرن و سایر انواع سردرد بیشتر بدانید.

تشخیص سردرد

پس از گرفتن شرح‌حال و معاینه ممکن است پزشک مشکوک باشد که شرایط خاصی باعث سردرد شده است، ممکن است آزمایش‌های تشخیصی را تجویز کند. از جمله:

•  شمارش کامل خون (CBC)، آزمایش خون که می‌تواند علائم عفونت را نشان دهد
•  اشعه ایکس جمجمه، یک آزمایش تصویربرداری است که تصاویر مفصل از استخوان‌های جمجمه را ارائه می‌دهد
•  اشعه ایکس سینوس، یک آزمایش تصویربرداری است که در صورت مشکوک بودن به سینوزیت انجام می‌شود
•  CT یا MRI اسکن سر که ممکن است در موارد مشکوک به سکته مغزی، ضربه یا لخته شدن خون در مغز انجام شود

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

 اکثر سردردها نشانه بیماری تهدیدکننده زندگی نیستند. بااین‌حال، در صورت بروز این درد پس از ضربه سر، باید با پزشک خود تماس بگیرید.

همچنین اگر این مسئله با علائم زیر همراه باشد، باید فوراً با پزشک خود تماس بگیرید:

•  خواب‌آلودگی
•  تب
•  استفراغ
•  بی‌حسی صورت
•  لکنت زبان
•  ضعف در بازو یا پا
•  تشنج
•  گیجی
•  فشار اطراف چشم با ترشح بینی زرد مایل‌به‌سبز و گلودرد نیز باید توسط پزشک ارزیابی شود.

درمان سردرد

 درمان آن باتوجه‌به علت آن متفاوت است. اگر این مشکل در اثر بیماری ایجاد شده‌اند، به‌احتمال زیاد با درمان بیماری زمینه‌ای، سردردها از بین خواهند رفت. بااین‌حال، اکثر این دردها علائم بیماری‌های جدی نیستند و می‌توانند با موفقیت با داروهای بدون نسخه مانند آسپرین، استامینوفن (تیلنول) یا ایبوپروفن (ادویل) درمان شوند. اگر داروها مؤثر نباشند، چندین روش دیگر نیز وجود دارد که می‌تواند به درمان سردرد کمک کند که در ادامه به آن‌ها اشاره می کنیم.

طب سوزنی

شاید بتوان گفت مؤثرترین شیوه درمان غیردارویی این درد طب سوزنی است طب سوزنی اگر درست و توسط متخصص امر انجام شود می‌تواند تا هشتاد درصد بیماران ناشی از آن را درمان کند یا حداقل داروهای آن‌ها را به کمترین میزان ممکن کاهش دهد.

استفاده از لیزر

لیزردرمانی استفاده از لیزرهای سرد می‌تواند در درمان بیماران مؤثر باشد خصوصاً دردهایی با منشأ عضلانی و عروقی که از گردن منشأ می‌گیرند یا در عروق ناحیه سر نهفته هستند با لیزر سرد بسیار کاهش پیدا می‌کند

درمان از جنبه ستون فقرات با موبیلیزاسیون و مانیپولاسیون

درمان از جنبه ستون فقرات با مانیپولاسیون که توسط متخصصین طب فیزیکی انجام می‌شود موجب می‌شود اعصاب و عروق ناحیه بالای سر که به سر عصب‌رسانی و خون‌رسانی می‌کنند ناگهان آزاد شوند و این شیوه موجب کاهش درد در عمده علل سردرد می‌شود.

سایر روش های درمانی

•  بیوفیدبک یک روش آرام‌سازی است که به کنترل درد مؤثر است.
• تزریق عصب اکسید تیتان بزرگ و تزریق عصب اکسید متال کوچک و همچنین استفاده از بوتاکس در آرام‌کردن منشأ عضلات گردن می‌تواند به‌عنوان تزریقات در سردرد مورداستفاده قرار بگیرد.
•  درمان رفتاری شناختی نوعی گفتاردرمانی است که به شما نشان می‌دهد چگونه موقعیت‌هایی را که باعث ایجاد استرس و اضطراب می‌شوند تشخیص دهید.
•  ورزش خفیف تا متوسط می‌تواند به افزایش تولید برخی از مواد شیمیایی مغز کمک کند که باعث شادی و آرامش بیشتر شما می‌شود.
•  درمان سرماخوردگی یا گرم شامل استفاده از یک پد گرم‌کننده یا کیسه یخ به مدت ۵ تا ۱۰ دقیقه چندین بار در روز است.
•  حمام یا دوش آب گرم می‌تواند به شل شدن ماهیچه‌های کشیده کمک کند.

هنگامی که درد سه بار یا بیشتر در ماه رخ می‌دهد، از درمان پیشگیرانه استفاده می‌شود. سوماتریپتان دارویی است که معمولاً برای کنترل دردهای میگرنی تجویز می‌شود. سایر داروهایی که می‌توانند برای درمان یا پیشگیری از میگرن مزمن یا سردردهای خوشه‌ای استفاده شوند عبارت‌اند از:

•  مسدودکننده‌های بتا (پروپرانولول، آتنولول)
•  وراپامیل (مسدود کننده کانال کلسیم)
•  methysergide maleate (به کاهش انقباض عروق خونی کمک می کند)
•  آمی تریپتیلین (ضدافسردگی)
•  والپروئیک اسید (داروهای ضدتشنج)
•  دی هیدروآرگوتامین
•  لیتیوم
•  توپیرامات

داروهای دیگر که برای درمان میگرن استفاده می‌شوند معمولاً بیماری دیگری را درمان می‌کنند، اما ممکن است تا حدی میگرن را تسکین دهند. چندین داروی مشابه دیگر نیز در حال حاضر در مراحل تحقیقاتی هستند.

درمان گیاهی و تغذیه‌ای سردرد

• عصاره‌های مانند نعنا و زنجبیل و میخک میزان دفعات بروز میگرن را کاهش می‌دهد. درحالی‌که مردم به‌طورکلی گیاه را به‌خوبی تحمل می‌کنند، برخی از واکنش‌های آلرژیک در افرادی که به گیاه باقلا، گل همیشه بهار، گل مروارید و گل داودی حساسیت دارند گزارش شده است.
• به توصیه محققین دانشگاه مینه‌سوتا، مصرف 100 میلی‌گرم کوآنزیم Q10   سه بار در روز (یا مصرف یک دوز 150 میلی‌گرم در روز) ممکن است تعداد سردردهای میگرنی را کاهش دهد.
• برخی از بیماران مبتلا به میگرن شدید برای کاهش آن از تزریق منیزیم استفاده می‌کنند. بااین‌حال، افرادی که دارای انواع دیگر این درد هستند نیز ممکن است از این مکمل استفاده کنند.
•  ویتامین B-12  این ویتامین که به ریبوفلاوین نیز معروف است، ممکن است خاصیت کاهش‌دهنده سردرد داشته باشد. به گفته دانشگاه مینه‌سوتا، مصرف ۲۰۰ میلی‌گرم دو بار در روز می‌تواند مفید باشد.

راهکارهایی برای پیشگیری از سردرد

داشتن سبک زندگی سالم و خواب کافی بهترین راهکار برای پیشگیری از این مشکل به‌حساب می‌رود. سایر اقدامات پیشگیرانه عبارت‌اند از:

• اجتناب از مصرف غذاهای محرک: غذاهای محرک برای هر فرد متفاوت است اما به صور کلی پنیرهای قدیمی، شراب، بادام هندی، پیاز، شکلات، گوشت فرآوری شده، آبجو سیاه، افزودنی‌های غذایی، لبنیات و گندم را در دسته غذاهای محرک قرار می‌دهند.
• نوشیدن شش فنجان یا بیشتر قهوه در روز می‌تواند منجر به سردردهای مزمن به دلیل دوره‌های ترک شود. محدودکردن کافئین به دو تا سه فنجان در روز در پیشگیری بسیار مؤثر است.
• داشتن خواب کافی. کم‌خوابی یکی از عوامل محرک برای این مشکل است.

• استفاده از شیوه‌های آرام‌سازی ذهن برای پیشگیری از سردردهای تنشی. این تکنیک‌ها شامل تمرکز ذهن بر بدن، تنفس عمیق و تصور آرامش هر عضله کشیده در بدن است.
• کمک‌گرفتن از درمان‌های دستی. درمان‌هایی از جمله ماساژ و مانیپولاسیون توسط، متخصص طب فیزیکی ممکن است به جلوگیری از سردرد در برخی موارد کمک کند.
•  ورزش منظم.  ورزش حداقل سه بار در هفته به مدت ۳۰ دقیقه می تواند به کاهش استرس و در نتیجه کاهش احتمال بروز سردرد منجر شود.