پوکی استخوان یا استئوپروز ؛ علائم، عوارض، تشخیص و درمان

پوکی استخوان یا استئوپروز (Osteoporosis)، به معنای کم شدن تراکم استخوان است که در نتیجه ابتلا به این بیماری قدرت و استحکام استخوان کاهش می‌یابد. به همین دلیل استخوان در معرض آسیب و شکستگی قرار می‌گیرد. استئوپنی نیز مرحله ای قبل از ابتلا به پوکی استخوان است که در این مقاله سعی نمودیم توضیح کاملی از علل، علائم و درمان این بیماری‌ها ارائه نماییم.

در پی ابتلا به این بیماری تراکم استخوان‌ها کاهش یافته و قدرت آن‌ها در مقابل فشار کاهش می‌یابد. به همین دلیل خطر شکستگی استخوان‌ها افزایش می‌یابد. پوکی استخوان یا استئوپروز (Osteoporosis) به معنی واقعی کلمه باعث ایجاد استخوان‌های پوک‌شده در بدن می‌شود. این استخوان های پوک‌شده به آسانی و مانند اسفنج فشرده می‌شوند. این بیماری اسکلتی باعث تضعیف استخوان‌ها شده و شکستگی‌های زیادی در افراد مبتلا ایجاد می‌شود. استئوپنی عارضه‌ای است که در آن تراکم استخوان‌ها کمی کاهش می‌یابد ولی شدت این مسئله به اندازه‌ی پوکی استخوان نیست.

علل ایجاد پوکی استخوان چیست؟

استئوپروز علل و عوامل خطر مختلفی دارد که عبارتند از:

• خانم ها بیشتر مبتلا می‌شوند
• نژاد قفقازی یا آسیایی
• چارچوب بدنی کوچک و وزن پایین
• سابقه‌ی خانوادگی ابتلا به پوکی استخوان
• سابقه‌ی شکستگی استخوان در زمان بزرگسالی
• استعمال دخانیات

• مصرف بیش‌ازحد الکل
• عدم تحرک و ورزش نکردن
• میزان پایین کلسیم در رژیم غذایی
• عدم توجه به تغذیه مناسب
• عدم جذب مواد معدنی از غذاها
• کاهش هورمون استروژن در زنان
• کاهش هورمون تستوسترون در مردان (هیپوگنادیسم)

• شیمی درمانی
• آمنوره (قطع قاعدگی)
• وجود التهاب مزمن در مفاصل و ستون فقرات و ابتلا به بیماری هایی مثل آرتریت روماتوئید و بیماری‌های کبدی نیز احتمال ابتلا به پوکی استخوان یا استئوپروز را افزایش می‌دهد
• بی‌تحرکی به دنبال ابتلا به برخی بیماری‌ها مانند سکته
• پرکاری تیروئید یا کم‌کاری تیروئید
• کمبود ویتامین Dبه دنبال مشکلات تغذیه ای، قرار نگرفتن در معرض نور خوشید و عدم جذب این ویتامین
• مصرف برخی از داروها
• بیماری‌های ارثی مربوط به بافت همبند از جمله استئوژنز ایمپرفکتا، سندرم استئوپروز سودو گلیوما و بیماری‌های پوستی مانند سندرم مارفان و سندرم اهلر دانلس نیز احتمال ابتلا به استئوپروز را افزایش می‌دهند.

علائم پوکی استخوان چیست؟

ممکن است بیماران در اوایل ابتلا به پوکی استخوان علامتی نداشته باشند اما لازم است در صورت مشاهده علائم زیر برای بررسی بیشتر به پزشک مراجعه نمایید:

• کمردرد
• کاهش قد به مرور زمان به‌علت شکستن مهره‌های ستون فقرات
• خم شدن بدن که می‌تواند به دنبال شکستن مهره‌های ستون فقرات ایجاد شود
• شکستگی‌های مکرر استخوان‌ها ( این شکستگی ها ممکن است در ستون فقرات، لگن یا مچ دست ایجاد شود)

عوارض پوکی استخوان

پوکی استخوان ممکن است در ابتدا و برای چند دهه از زندگی فرد بدون نشانه ای وجود داشته باشد و تا زمان بروز شکستگی تشخیص داده نشود. مهم ترین عوارض پوکی استخوان شکستگی است.

به دنبال شکستگی مهره‌های کمر دردی دوار ایجاد می‌شود که از کمر به دو طرف بدن منتشر می‌شود. همانطور که در معرفی علائم اشاره شد، به دنبال شکستگی مهره های ستون فقرات کوتاهی قد و خمیدگی بدن ایجاد می‌شود. این خمیدگی معمولا در قسمت بالایی کمر دیده می‌شود و در زنان سالمند بیشتر است. این شکستگی‌ها ممکن است به دنبال فعالیت‌های روزانه ایجاد شود.

به دنبال زمین خوردن شکستگی لگن ایجاد می‌شود حتی اگر زمین خوردن خفیف باشد که به دلیل ابتلا به پوکی استخوان ممکن است پس از جراحی با تاخیر بهبود یابد

تشخیص استئوپروز و استئوپنی

تصویربرداری با اشعه ایکس یکی از راه های تشخیص پوکی استخوان است. در گرافی استخوان ها شکننده مشاهده خواهند شد. اما متأسفانه هنگامی که تصویربرداری با اشعه‌ی ایکس بتواند استئوپروز را مشخص کند، تقریباً 30 درصد از استخوان به دنبال استئوپروز از بین رفته است. همچنین این نوع تصویربرداری روش مناسبی برای تعیین میزان تراکم استخوان‌ نیست. همچنین ممکن است ظاهر استخوان که در این نوع عکس‌برداری مشاهده می‌شود، تحت تأثیر عواملی چون زاویه‌ی عکس‌برداری قرار گرفته باشد.

تراکم استخوان افراد مبتلا به استئوپروز با تراکم استخوان‌ها افراد سالم و جوان با جنسیت و نژاد مشابه مقایسه می‌شود. با این مقایسه، نمره‌ای با عنوان نمره‌ی T به بیمار داده می‌شود که نشان دهنده‌ی تراکم استخوان اوست.

• نمره‌ی T در بیمار مبتلا به استئوپروز -2,5 یا کمتر است.
• نمره‌ی T در بیمار مبتلا به استئوپنی (عارضه‌ای بین حالت سالم و استئوپروز) بین -1 و -2,5 می‌باشد.

بیماری استئوپنی با وجود شدت کمتر نسبت به استئوپروز، هنگامی که با سایر عوامل خطر مانند استعمال دخانیات، استفاده از کورتیزون و استروئید، آرتریت روماتوئید، سابقه‌ی خانوادگی پوکی استخوان و… همراه باشد و بتواند خطر ایجاد شکستگی در ستون فقرات، لگن و سایر استخوان‌های بدن را افزایش دهد، باید تحت مراقبت قرار گیرد. در این مرحله، شاید لازم باشد تا در خلال یک برنامه‌ی درمانی، بیماری استئوپنی را با استفاده از دارو درمان نمود.

درمان پوکی استخوان

هدف از درمان پوکی استخوان کاهش احتمال شکستگی و پیشگیری از تخریب بیشتر استخوان‌ها است. همچنین سعی می‌شود بر تراکم استخوان افزود. مهم‌ترین راه برای پیشگیری از شکستگی استخوان تشخیص به موقع است.

با وجود اینکه درمان پوکی استخوان به صورت قطعی ممکن نیست و بازسازی کامل این عضو کار بسیار دشواری است اما برای پیشگیری از پیشرفت بیماری و نیز بهبود زندگی مبتلایان از روش‌های درمانی مختلفی استفاده می شود. در ادامه به معرفی این روش‌ها می‌پردازیم.

دارودرمانی

جدیدترین داروهای پوکی استخوان تخریب بافت آن را متوقف نموده و باعث افزایش استحکام آن می‌شود. همچنین این داروها جهت افزایش استخوان‌سازی برای درمان پوکی استخوان مورد استفاده قرار می‌گیرند.

مگنت تراپی

علاوه بر درمان آرتروز از مگنت تراپی برای درمان پوکی استخوان نیز استفاده می‌شود. معمولا آهنربا به نزدیک ترین محل ممکن به درد قرار خواهد گرفت. این روش درمانی توانایی بدن در بهبود شکستگی‌ها را افزایش خواهد داد. در درمان شکستگی‌های ناشی از این بیماری قرار دادن آهنربا در نزدیکی استخوان شکسته جزو اولین درمان ها به حساب می‌آید.

در صورت گچ گرفتن استخوان نمی‌توان از این روش استفاده نمود اما به محض باز شدن گچ باید از مگنت تراپی استفاده نمود تا با تحریک رشد سلولی اطراف محل شکستگی باعث زودتر جوش خوردن استخوان شود.

فیزیوتراپی و ورزش

همانطور که می‌دانید ورزش باعث استخوان‌سازی شده و این عاملی برای پیشگیری از پوکی استخوان به حساب می‌آید. در درمان پوکی استخوان نیز فیزیوتراپی بسیار موثر است. فیزیوتراپی با ورزش همراه خواهد بود. بسته به تناسب بدنی شما و میزان خطر شکستگی فیزیوتراپیست تمریناتی مانند پیاده روی و تنیس که با تحمل وزن همراه است و نیز تمریناتی مانند وزنه زدن که تقویت کننده هستند را طراحی و پیشنهاد می‌نماید.

حفظ تعادل بدن مانع از زمین خوردن و بروز شکستگی استخوان می‌شود. به همین دلیل فیزیوتراپیست تمریناتی برای حفظ تعادل به شما پیشنهاد می‌کند. همچنین اگر به استئوپروز مبتلا و یا در خطر این بیماری باشید حفظ حالت بدن در موقعیت مناسب بسیار مهم است. باید در هنگام نشستن و راه رفتن از هر نوع خمیدگی بخصوص در بخش بالایی کمر پیشگیری نمود. خم شدن کمر باعث وارد شدن فشار بیشتر روی ستون فقرات و در نتیجه ایجاد شکستگی خواهد شد.

اوزون تراپی و درمان پوکی استخوان

اوزون تراپی یا اوزون درمانی روشی موثر برای پیشگیری و درمان پوکی استخوان به حساب می‌آید. استفاده از اوزون باعث کاهش التهاب، درد و افزایش جذب کلسیم و نیز سرعت گرفتن در روند بهبودی خواهد شد. همچنین تزریق اوزون به پیشگیری از ابتلا به آرتروز و آلزایمر کمک نموده و نیز باعث بهبود گردن خون و سلامت بدن خواهد شد.

تزریق پی آر پی یا پلاسمای غنی شده برای درمان استئوپروز

تزریق پی آر پی یکی از روش های موثر در درمان عوارض پوکی استخوان به حساب می‌آید. پلاسمای غنی شده که از پلاکت های خونی بیمار گرفته می‌شود دارای فاکتورهای رشد هستند که سبب بهبودی عوارض استئوپروز خواهد شد.

تغییر سبک زندگی و تغذیه مناسب

تغییر سبک زندگی و تغذیه مناسب در پیشگیری و درمان پوکی استخوان بسیار مهم است. از جمله این تغییرات می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:

• ترک سیگار و مشروبات الکلی
• انجام تمرینات ورزشی به صورت منظم
• استفاده از منابع غذایی غنی از ویتامین D و قرار گرفتن در معرض نور خورشید تا جای ممکن جهت جذب هرچه بیشتر ویتامین D

• داشتن رژیم غذایی سالم و متعادل که غنی از کلسیم است. همچنین کاهش مصرف قند، کاهش مصرف نوشیدنی های گازدار، کاهش مصرف گوشت قرمز، کاهش مصرف نمک که باعث دفع کلسیم از ادرار خواهد شد، کاهش مصرف کافئین، کاهش مصرف مواد حاوی اگزالیک اسید مثل اسفناج، برگ چغندر، چغندر، ریواس و سیب زمینی شیرین توصیه می‌شود.

همچنین در صورت استفاده از هر نوع دارو برای درمان سایر بیماری ها به پزشک معالج تان اطلاع دهید. چراکه استفاده از برخی داروها همزمان با مکمل های کلسیم مانع از جذب کلسیم خواهد شد. همچنین در بیماران مبتلا به پوکی استخوان استفاده از کفش طبی کفی طبی مناسب توصیه می‌شود. برای انتخاب کفش مناسب می‌توانید از پزشک تان راهنمایی بخواهید.